Al vanaf de jaren ’80 is er in Nieuwegein een meditatiegroep. Elke dinsdag kwamen mensen bij elkaar om na te denken en in te keren. En als zij willen: mee te delen wat er in hen omgaat naar aanleiding van enkele persoonlijke vragen.
Pater Herman Wijtten en Agnes van der Reep maakten de meditaties. Na het overlijden van Herman maakt Agnes nu elke week de tekst.
De fysieke bijeenkomsten zijn niet meer in de Emmaus kerk, maar bij iemand thuis. In die bijeenkomsten worden ook andere teksten gebruikt dan de meditaties van Agnes.
De laatste vier meditaties staan hieronder op de tabbladen.
Bovendien vier meditaties bij de apostolische exhortatie ‘Laudate Deum’ van Paus Franciscus.
Johannes 14, 27-31aIn die tijd zei Jezus tot zijn leerlingen: “Vrede laat Ik u na; mijn vrede geef Ik u. Niet zoals de wereld die geeft geef Ik hem u. Laat uw hart niet verontrust of kleinmoedig worden. Gij hebt Mij horen zeggen: Ik ga heen maar Ik keer tot u terug. Als gij Mij zou liefhebben, zou gij er blij om zijn, dat Ik naar de Vader ga, want de Vader is groter dan Ik. Nu, eer het gebeurt, zeg Ik het u, opdat gij, wanneer het gebeurt zult geloven. Veel zal Ik niet meer met u spreken, want de vorst van de wereld is op komst. Weliswaar vermag hij niets tegen Mij, maar de wereld moet weten, dat Ik de Vader liefheb en dat Ik handel zoals Hij Mij bevolen heeft.”
We weten dat er ook mensen zijn geweest die net als Jezus vanwege hun gevaar voor de machtigen of vanwege hun geloof (of beide) ter dood gebracht zijn en dat van te voren al wisten. Die brieven hebben geschreven vanuit hun gevangenis bijvoorbeeld. Ofschoon er leerlingen waren die konden lezen en schrijven, weten we niet van brieven vanuit het evangelie. Het zijn geschreven getuigenissen van de woorden van Jezus. Johannes is niet de makkelijkste schrijver, maar ik denk dat voor ons allemaal het duidelijk is dat Jezus ze met deze woorden voorbereidt voor de gebeurtenissen uit de Goede Week. En of de boodschap van het ‘Ik keer tot u terug’ bedoeld is voor de Opstanding na Pasen of voor het laatste oordeel, daar kunnen we weinig over zeggen.
Maar de kern van de boodschap is wat mij betreft: ‘dat ik de Vader liefheb’.
De woorden van Jezus werden gesproken toen Hij op weg ging naar Getsemane. En vlak voor onze tekst belooft Hij dat Hij de Vader zal bidden dat die de leerlingen een andere Trooster zal geven – de Geest van de waarheid. Die zal u in alles onderwijzen en u in herinnering brengen alles wat Ik u gezegd heb. Vrede laat Ik u, mijn vrede geef Ik u.
Vanuit zijn liefde kan Jezus in deze moeilijke tijd aan zijn leerlingen steun en troost en vrede geven.
In deze tijd tussen Pasen en Pinksteren kijken we uit naar de komst van de Geest. De bedoeling is wel dat we dan bidden en luisteren!
In de brief uit Taizé van maart 2024 staat: Romeinen 8, 26-28: De Geest helpt ons in onze zwakheid; wij weten immers niet wat we in ons gebed tegen God moeten zeggen, maar de Geest zelf pleit voor ons met woordloze zuchten. God, die ons doorgrondt, weet wat de Geest wil zeggen. Hij weet dat de Geest volgens zijn wil pleit voor allen die hem toebehoren.
De brief gaat daar verder op in: Is bidden niet bovenal het afschuiven van je verantwoordelijkheden en vluchten in de rust en stilte van een kerk om even spiritueel te kunnen ontsnappen aan het leven van alledag? Zou het niet “christelijker” zijn om je in te zetten voor solidariteit ten behoeve van je medemens? Gebed kan echt een verschil maken in de wereld. Niet omdat je door je gebed God overtuigt om te doen wat je vraagt, maar omdat je als je bidt, veranderd wordt door het gebed.
www.meerkerk.nl Bij het woord vrede denken we al snel aan de toestand waarin we niet in oorlog zijn. Een andere veel voorkomende betekenis is dat ‘je er geen vrede mee hebt’. In de laatste betekenis komen we al wat dichter bij de vrede van God zoals op zoveel plaatsen in de Bijbel beschreven staat. Deze vrede is het soort vrede waar je altijd op terug kan vallen. De vrede die je alleen kan vinden bij God, vrede in je hart. Maar wat is dat eigenlijk precies? En wat voel je dan?
Soms bevind je je in een situatie waarbij ‘je er geen vrede mee kunt hebben’, omdat je de pijn en moeite die iemand moet doorstaan met je menselijke verstand niet kunt begrijpen. Vaak gaat het over levensvragen waar we geen antwoord op kunnen geven en waar we vermoedelijk ook nooit antwoord op zullen krijgen in dit leven. Hoe kun je dan nog bidden? En waar kun je dan om vragen? En wat als je gebed niet verhoord wordt? In de Bijbel vinden we antwoord op deze vragen, Filippenzen 4:6-7 zegt: Wees over niets bezorgd, maar vraag God wat u nodig hebt en dank Hem in al uw gebeden. Dan zal de vrede van God, die alle verstand te boven gaat, uw hart en gedachten in Christus Jezus bewaren.
In deze verzen uit de Filippenzenbrief staat niet dat God het gebed altijd zal verhoren zoals we vragen, maar er staat wel dat de vrede van God ons hart en onze gedachten zal beschermen tegen al het kwaad, omdat we bij Jezus horen.
— Heer Jezus: met de liefde waarmee de Vader U liefheeft, hebt Gij ook ons lief. Gij nodigt ons uit om die liefde aan elkaar te geven. Door liefde kunnen we machtelozen uit het stof en armen van vuilnishopen weghalen. Laat ons zo meer en meer uw leerlingen worden met hulp van de Geest. Gij die ons roept en leeft in eeuwigheid.
Amen.
— Heer Jezus, Gij hebt Petrus, Andreas, Johannes, Jakobus en zovelen geroepen in uw dienst. Door de eeuwen roept Gij mensen om te getuigen van het evangelie van uw verrijzenis. Wij bidden U: roep ook ons dat wij het wagen en ons geven met heel onze ziel, ons hart en ons vermogen. Dat uw Geest over ons vaardig wordt en dat wij in uw waarheid blijven. Gij die leeft in eeuwigheid.
Amen.
— Barmhartige God, door uw Zoon hebben wij U leren kennen. Dat is de vreugde waaruit wij leven.
Wij vragen U: moge de heilige Geest die Gij ons beloofd hebt, in ons wonen en ons maken tot een tempel van zijn heerlijkheid.
Door Christus onze Heer.
Amen.
— Steeds houden wij onze ogen op U gericht, God. Gij houdt ons overeind en Gij wijst ons de weg van het leven. Wij vragen U: laat uw Geest ons zijn gaven schenken, zodat wij ons volledig geven aan U en zo ons leven in overeenstemming brengen met uw wil. Door Christus onze Heer.
Amen.
— Rechtvaardige God, Gij doorziet ons allen, goede en slechten. Gij zijt rechtvaardig en komt op voor mensen in nood. Wij bidden U: moge de heilige Geest over ons allen komen. Dat wij zien zoals Gij ziet. Dat wij recht doen zoals Gij wilt. Dat wij opkomen voor mensen die naar U uitzien. Door Christus onze Heer.
Amen.
Wie door de deur binnengaat is de herder van de schapen. Hem doet de deurwachter open. De schapen luisteren naar zijn stem; hij roept zijn schapen bij hun naam en leidt ze naar buiten. En als hij al zijn schapen naar buiten heeft gebracht trekt hij voor hen uit, terwijl zij hem volgen, omdat zij zijn stem kennen.
Een stukje tekst waarin Jezus iets verderop zegt: Ik ben de goede herder. Een zeer bekend beeld.
In een paar verzen zet Johannes hier iets eenvoudigs neer dat iedereen uit zijn tijd als ‘normaal’ zal ervaren. Schapen laat je niet ’s nachts zomaar dwalen: er kunnen rovers zijn in menselijke en dierlijke vorm. Daar waak je dus over. En je leidt ze. Ze luisteren goed naar iemand die ze kennen. Het is dus belangrijk dat een herder zeker in het begin zijn stem gebruikt. Klaarblijkelijk zijn de kuddes nog zo klein dat de herder echt elk schaap kent. (Ik heb een schaapherder gekend die sommige schapen wel kende, aan hun loopje, hun oren, het voor of juist achteraan lopen etc, maar verder deed hij aan herkenning via de oormerken…) Namen geven gebeurt maar zelden.
En dan komt het volgende: de herder is een leider. Hij leidt ze naar buiten (de wereld in?). Hij gaat voorop om de weg te wijzen naar land dat voeding geeft. Want zijn schapen willen eten en groeien. De herder zorgt, en verzorgt, hij houdt de kudde bijeen.
Bij www.gewijderuimte.org is de tekst wat ruimer genomen – de officiële lezing is tot en met vers 10.. Steeds een gedachte en daaraan gekoppeld een of meer vragen
— Ik ben vrij om te luisteren naar wat levengevend voor me is, wat minder makkelijk kan zijn wanneer onze cultuur ons vele boodschappen geeft die nergens toe leiden. God geeft me de vrijheid om naar buiten te gaan en weer terug te keren voor voedsel en zo te beluisteren wat mij richting geeft in het leven en duurzame vrede. Ik besteed nu wat tijd om aan te horen hoe mijn naam liefdevol genoemd wordt door God.
— Jezus noemt zichzelf niet alleen de Goede Herder, maar ook de deur! In Jezus’ tijd sneed de herder takken van doornstruiken af en maakte daarmee een cirkel met een opening aan één kant. Voor de nacht riep hij dan zijn schapen bijeen en liet ze binnen in de cirkel. Zelf legde hij zich te slapen bij de opening!… ‘Ik ben de deur’! Ben ik in mijn ervaring ooit zelf ‘deur’ geweest? Of is iemand voor mij zo’n ‘deur’ geweest?
— Hier onthult Jezus ons waarom Hij is gekomen. Hij kwam opdat wij een overvloedig leven zouden hebben. Ik denk hierover na en wat het voor mij zou kunnen betekenen. Wat is leven-gevend voor mij? Ongeacht wat het is, het is daar waar ik God zal vinden.
— Maar ik kijk ook naar wat voor mij niet-leven-gevend is. Is er iets schadelijks in mijn leven dat ik kan vermijden, of opgeven? Ik praat erover met Jezus, wetende dat Hij mij begrijpt.
— Wat doet jou opleven? Wat voedt je ziel? Wat brengt je duurzame vrede en vervult je met energie en leven? Wat geeft je het gevoel dat dingen kloppen, op hun plaats vallen? Dergelijke ervaringen wijzen op Christus’ aanwezigheid.
Gevonden in www.goedinvorm.nu
Een stal was in Israël niet veel meer dan een open plek binnen een omheining van stenen of soms alleen maar doornstruiken. In die omheining was één opening: de deur. Een echte herder gaat naar zijn schapen via de deur. Mensen die op een andere manier binnendringen, hebben onzuivere bedoelingen. Ze komen om schapen te stelen en/of te slachten. Binnengaan door de deur en binnengelaten worden door de deurwachter heeft daarom te maken met recht hebben op de schapen. Vervolgens merk je ook aan de schapen dat ze de herder kennen. Ze reageren namelijk als hij roept. Schapen weten bij wie ze horen. Daarin komt ook het verschil tussen een echte herder en een ‘vreemde’ aan het licht. Zo iemand heeft geen band met de schapen. En de schapen niet met hem. Ze luisteren niet naar hem.
Jezus verzamelt Zijn schapen. Dat verzamelen doet hij door te ‘roepen’, door Zijn Woord dus. De Heilige Geest werkt zo in mensen dat ze deze stem gaan (her)kennen. Roepen is persoonlijk maar let er wel op dat Jezus mensen altijd bij Zijn kudde roept.
Een goede Herder gaat de schapen ook voor. De schapen komen nooit op een plek waar Hij niet is geweest. Zo is geloven altijd: volgen van Jezus. Dat is niet per se de weg die gelovigen zelf kiezen en ook niet altijd de makkelijkste weg. Wel een weg met een belofte: We komen nergens of Jezus is er al geweest. Hij gaat voor.
Goede hemelse Vader, zend mij uw Geest;
laat mij niet de gevangene zijn van mijn eigen emoties;
laat mij niet bepaald worden door mijn eigen geschiedenis van zwakheid en falen;
laat mij niet vastzitten in wrok om wat mensen mij deden of om wat mij overkwam;
laat niet een streven naar winnen en heersen mijn denken en doen bepalen;
en laat mij niet beperkt blijven tot de grenzen van dit aardse bestaan en mijn eigen klein-menselijkheid.
Laat mijn perspectief altijd breder zijn,
laat mij verder zien en breder denken,
laat mij in de ruimte mogen staan van Uw eindeloze barmhartigheid.
Zend mij uw Geest, die mij bevrijdt en ruimte biedt,
die mij sterkt en inzicht geeft,
die mij U laat kennen en laat eren en beminnen,
die mij inzicht geeft en mij de weg doet kennen, die U mij wijst.
Laat niet het “ik” maar die ruimte die Uw Geest mij biedt,
mijn leven en de wereld overheersen.
Kom, heilige Geest!
(Mgr. Jan Hendriks)
Kom, Heilige Geest, en maak ons vol van Uw licht, dat door alle onmacht heen de arme kan verlichten, de onderdrukte bevrijden, en de lijdende verkwikken. Beziel met Uw adem en roep tot leven wat in ons is verkild, verdord of afgeweken. Kom!
GebedsmeditatieDeze tijd na Pasen is een tijd waarin we nadenken over het begin van ons als gemeenschap. Nadenken over onze rol als christenen in de maatschappij. Daar kunnen we soms wel wat inspiratie voor gebruiken.
Als het gaat om inspirerende gebeden, gebeden die ons in staat stellen om zelf na te denken en verbanden te leggen, gebeden die ons echt verbinden met de Ene en ons geloof, dan is het volgende gebed er eentje dat op mij indruk heeft gemaakt.
Een gebed dat ons aan kan zetten tot eigen gebed, moed kan geven. Soms kan dat geen kwaad…
Gevonden in een gebedsmeditatie van pater Herman Wijtten.
Eeuwige God, Schepper van hemel en aarde
en van al wat leeft,
U, Die trouw blijft aan het leven
en nooit loslaat het werk van Uw handen,
U zij alle lof en dank!
Onherroepelijk gelooft U in mij,
in ieder van ons,
onherroepelijk hoopt U op mij,
op ieder van ons.
Want wij zijn, vrouwen en mannen,
kostbaar in Uw ogen.
U ziet in ieder van ons,
Uw mens, Uw partner op aarde.
Inspireer ons beelddragers van U te zijn.
==========
Eeuwige God,
heerlijk en goed is uw naam;
inspireer ons om uw Heilige Geest
toe te laten in de mens
die wij zijn voor de ander en voor onszelf.
Houdt ons bij U, in Jezus’ naam.
==========
U roept ons toe:
‘Leef samen met je zuster, je broeder,
die van dichtbij en veraf
je levensweg kruisen;
leef vanuit Mijn Barmhartigheid en Vrede,
doe moeite voor elkaar als mensen.
Sta in voor elkaars levensruimte,
zoals Ik in wil staan
voor ieder mensenleven.
Heb zorg voor een dak
boven elkaars hoofd,
een bed om te slapen, veilig en gastvrij,
draag elkaar in gebed en handelen’.
==========
U schenkt, o God, de gave van goedheid,
inspireer en bemoedig daarom Uw mensen
om gastheer en gastvrouw namens U te zijn,
de weg van gastvrijheid te leven,
als weg van gemeenschap,
zodat mensen gelukkig
kunnen zijn op aarde.
==========
Eeuwige God,
heerlijk en goed is Uw Naam;
inspireer ons om uw Heilige Geest
toe te laten in de mens
die we zijn voor de ander en voor onszelf.
Houdt ons bij U, in Jezus’ naam.
Zegen de manier waarop wij omgaan
met de inhoud van het Evangelie.
Inspireer ons om Uw Woord
zó te begrijpen,
zó te leven, dat anderen en wijzelf
dit als helend en hoopgevend ervaren.
Zo verschillend als U ons heeft geschapen
in karakter, aanleg en huidskleur,
ieder dragend Uw Vonk in ons.
Opdat we steeds opnieuw weten
en vooral niet vergeten
dat wij in Uw Naam zusters en broers
van elkaar zijn,
opdat we steeds opnieuw weten
en vooral niet vergeten,
‘hoe goed en aangenaam het is om
als broeders en zusters samen te wonen’.
==========
Eeuwige God,
heerlijk en goed is Uw Naam;
inspireer ons om uw Heilige Geest
toe te laten in de mens
die we zijn voor de ander en voor onszelf.
Houdt ons bij U, in Jezus’ naam.
==========
Dank voor de bijbelse levensrichtlijn
om de ander te behandelen
zoals we ook zelf behandeld willen worden
Dat wij onze levenshouding willen toetsen
aan het spoor van Jezus Christus,
Die Uw aanwezigheid uitstraalde –
Die Uw gelijkenis was en is.
==========
Die dit niet tot eigen eer
en glorie gebruikte
maar naast mensen in hun leven
kwam staan,
de ander spreekrecht gaf
en zichtbaar maakte
en dit consequent volhield,
ook toe het Zijn dood betekende.
Die, door te leven vanuit U,
met U het leven de dood liet overwinnen.
==========
Eeuwige God.
heerlijk en goed is uw naam;
inspireer ons om Uw Heilige Geest
toe te laten in de mens
die we zijn voor de ander en voor onszelf.
Houdt ons bij U, in Jezus’ Naam.
==========
Eeuwige God, Eén en waarachtig
wees als een echo die in ons blijft
klinken, geef ons durf het met sprankjes hoop te wagen
opdat de komst van Uw Rijk op aarde groeit en bloeit in ons.
Vul ons, o God, met Uw echo, van binnenuit.
Amen
(Dominee Corry Nicolay)
Laten we Gods zegen vragen over onze zending:
om elk mensenkind te benaderen als een kind van God
om te leven met zorgende aandacht voor elkander
om onszelf en de ander te bevrijden van de macht van het onrecht
om zout van de aarde, licht voor de wereld, levende gist in het deeg te zijn
om mee te werken aan de samenwerking en solidariteit tussen mensen
om geweldloosheid alle plaats te geven in ons denken en doen
om ongelijkheid van kennis, bezit en macht ongedaan te maken
om een kerkgemeenschap te zijn die oproept en protesteert als de nood zich aandient
om lichaam van Christus te zijn in deze wereld
om ook in het diepste duister hoopvol en dankbaar de weg verder te gaan.
Daartoe vragen wij de zegen van God, Vader en Moeder.
Vader,
Ik vraag U mijn denken te vernieuwen.
Ik bid dat op de plekken waar gezonde verbindingen in mijn hersenen ontbreken,
U deze zult maken en alle delen zult aansluiten.
Wilt U alle negatieve en ongezonde gedachten wegnemen
en ze vervangen door de waarheid.
Help me te beseffen dat ik welkom ben,
en dat ik erbij hoor en dat ik geliefd en geaccepteerd ben.
Ik open mijn hart zodat ik uw liefde kan ontvangen.
Amen.
Johannes 3, 7-8We zijn op weg naar Pinksteren, dat blijkt wel uit de volgende tekst, die komt uit het evangelie van vandaag.
In die tijd zei Jezus tot Nikodémus: “Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: gij moet opnieuw geboren worden. De wind blaast waarheen hij wil; gij hoort wel zijn gesuis, maar weet niet waar hij vandaan komt, en waar hij heen gaat: zo is het met ieder die geboren is uit de Geest.”
Ons doopsel maakt ons kind van de Ene. Wij proberen als christenen mensen van de weg te zijn, en Jezus achterna te gaan. Jezus heeft ons het goede voorbeeld gegeven en les gegeven. En bovendien heeft Jezus ons beloofd dat de Geest na Hem zou komen en ons de weg wijst. De Geest doet natuurlijk wel meer. (daarover in de meditatie na Pinksteren).
In deze lezing vindt Jezus dat Nicodemus opnieuw geboren moet worden. Hij betwijfelt of dat mogelijk is – opnieuw uit zijn moeder geboren worden is geen optie. (Lijkt mij niet zo’n heel gekke reactie trouwens).
Misschien bedoelt Jezus dat wij opnieuw kunnen beginnen op een betere manier. Een manier die geleid wordt door de Ene zelf. We hebben zojuist het Paasfeest gevierd, waarin we gezien hebben dat een nieuw begin mogelijk is. We hebben de veertigdagentijd achter de rug, waarin wij in onszelf keerden en mogelijk hebben gezien waar het nog niet goed gaat.
En daar komt de Geest om de hoek kijken. Die kan ons leren om het beter te doen.
Het nadenken over hoe dingen beter kunnen, bidden tot de Ene (Vader, Zoon en Geest), lukt het beste in stilte.
Stilte beoefenen is een groot goed. In Klooster!Magazine staat hierover het volgende:
In de regel van Benedictus, zegt Marc Loriaux, komt het woord stilte niet voor: ‘Hij heeft het over zwijgzaamheid en daar is hij vrij radicaal in. Monniken dienen zoveel mogelijk stil te zijn. In Vaals moest je toestemming vragen aan de abt als je langer dan vijf minuten met iemand wilde praten. In het begin vatte ik die stiltecultuur verkeerd op. Alsof praten fout is, bijna een zonde. Maar Benedictus waarschuwt voor de macht van woorden. Je kunt er iemand mee tot leven wekken, maar ook vermoorden. Vandaar dat je zuinig en zorgvuldig moet zijn als je spreekt. Een goed woord moet in een zee van stilte neerkomen, dan kan het vruchtbaar zijn.’
Marc ontdekte door het zwijgen heen een diepere laag van stilte en ingetogenheid. ‘Daarin kan ik thuiskomen bij mezelf en dan pas kan ik God ontmoeten. In al mijn schoonheid, maar ook in al mijn schamelheid. Stilte is een voorwaarde om waarachtig te zijn en in mijn waarachtigheid de Heer te ontmoeten.’ Voor zijn favoriete stilte hoeft hij slechts de deur van het klooster uit te lopen. Daar zijn de Kennemerduinen, waar hij regelmatig wandelt. ‘Stil is het nooit, maar het geluid van de zee bevordert de beweging naar binnen toe, naar de innerlijke stilte. Daarbinnen betreed ik een intieme, heilige ruimte. Waar het zowel vredig als woelig kan zijn.’
In de vroege kerktijd is de Vijftigdagentijd heel belangrijk geweest. Het was een vreugdetijd. De mensen baden staand in plaats van knielend in deze weken. Er mocht niet gevast worden, ook geen inhaalvasten. Het is de tijd van de verschijningen. Jezus ontmoet de discipelen diverse keren vanaf Pasen met als climax de Hemelvaart. (Info van de Zuiderkerk in Zwolle)
Op Kerknet België vond ik hierover deze tekst: De eenheid van Pasen en Pinksteren terug tot leven brengen is een belangrijke opdracht. Opstanding
en de zending van de Geest zijn twee zijden van hetzelfde gebeuren. Pasen kan niet zonder Pinksteren, want de ‘Heer is de Geest’ en het is ‘de Geest die levend maakt’. Met Pasen – niet pas met Pinksteren – begint de tijd van de Geest. ‘De avond van die eerste dag van de week zei Jezus nogmaals tot hen: Vrede zij u! Op dezelfde manier als de Vader mij gezonden heeft zend ik ook u. En na dit gezegd te hebben blies Hij over hen en zei tot hen: ‘Ontvangt de heilige Geest.’ (Joh. 20, 22).
Pinksteren is de afsluiting van ‘vijftig Paasdagen’. De ‘komeet’, van Paaszondag, heeft een lange staart
gekregen van zon- en weekdagen, een 50daagse die geldt als één grote zondagviering. Eén dag is te kort
om zo’n feest echt goed te vieren, daar hebben we ten minste een week voor nodig. De laatste dag van die week heet de octaafdag. Wanneer je de feestdag tot en met de octaafdag telt kom je aan acht dagen. Pasen heeft een octaaf. Maar hier was een week nog te kort. Het moest een week van weken worden, een octaaf in het kwadraat. Zeven keer zeven is negenenveertig en met de afsluitende zondag erbij komen we op vijftig. Pinksteren is de Vijftigste dag. (…)
We lezen in die weken over het reisverhaal van de apostelen.
Heer,
geef ons een goede spijsvertering
en ook iets om te verteren.
Geef ons gezondheid voor het lichaam
en de wijsheid om ervoor te zorgen zoals het hoort.
Geef onze ziel een beetje heiligheid
opdat wij nooit de droom van goedheid verliezen.
Maak dat wij ons niet
door de zonde laten afschrikken,
maar de middelen vinden
om de orde te herstellen.
Geef ons een geest
die zich nooit verveelt, die niet mort
en zich niet laat verleiden tot geklaag.
Laat niet toe dat wij ons te veel bezig houden met onszelf.
Geef ons de zin voor humor
en de genade om humor te verstaan,
opdat wij op aarde wat geluk kennen en geluk geven aan anderen.
(Thomas More)
Jezus, U bent de Opgestane
Geef uw leven in alle volheid
Laat ons drinken van uw bron
Zodat we diepe teugen lucht kunnen nemen en uit kunnen delen.
Want we leven vanuit die hoop:
dat U als eerste opstond uit de dood zodat wij weten dat het beste nog moet komen.
U heeft het laatste woord. Wij prijzen uw naam.
Amen
(uit: zingen&bidden, eo)
Meditatie 1Deze is geschreven aan alle mensen van goede wil over de klimaatcrisis.
De encycliek ‘Laudato Si’ is in 2015 verschenen en de paus vond het tijd worden om opnieuw op het thema klimaat in te gaan, omdat duidelijk wordt dat we als mensheid te weinig de ernst beseffen en zeker als bedrijven en politiek te weinig doen.
Om te beginnen: je hoeft de tekst niet te kopen (kost € 8,00), maar je kunt hem ook downloaden, bv via de abdij van Egmond. De broeders van de St-Adelbertabdij hebben de tekst vertaald. Ik zal hem als pdf toevoegen aan deze meditatie.
Download hier de vertaling van Laudate Deum.
Het eerste wat opvalt is de toon van deze exhortatie. De documenten die via de paus verschijnen zijn vaak geschreven voor mensen die gestudeerd hebben en de bijbel ernaast hebben liggen. Deze tekst niet: er wordt met ons gesproken van mens tot mens. Van ik tot ons.
Het tweede is de duidelijke indeling:
Om te beginnen een inleiding waaruit blijkt dat de paus meer informatie heeft gekregen in de afgelopen jaren die hij met ons wil delen. Vervolgens enkele hoofdstukken:
Ik hoop en wens dat jullie allemaal de tekst naast je hebben liggen. Ik heb maar weinig ruimte om de zestien pagina’s tekst te bespreken. Dan is het fijn als jullie de tekst zelf hebben.
Mijn bedoeling is om de grote lijn van de exhortatie samen te vatten en te hertalen in de maand januari. Dat wordt nog best een kunst, want er wordt veel gezegd – en eigenlijk geen woord teveel… En ik wil graag ruimte houden voor eigen denken en doordenken, voor eigen ideeën om naar de dagelijkse praktijk te gaan in de geest van de exhortatie.
Dat is een aansporing, soms een vermaning. De paus geeft aan wat er niet goed gaat en spoort ons aan om daar iets aan te veranderen.
Sint Franciscus en ook Jezus loven God voor al zijn schepselen waaraan de Eeuwige veel zorg heeft besteed. Ik (de paus) heb in mijn encycliek mijn bezorgdheid uitgesproken over het behoud van ons gezamenlijk huis – terwijl mogelijk het leven op onze wereld instort tot een punt van geen terugkeer. Steeds meer mensen zullen de gevolgen meemaken en eronder lijden (gezondheidszorg, werkgelegenheid, toegang tot hulpbronnen, huisvesting etc) Als je land overstroomt, als je juist geen water meer hebt als je land een woestijn wordt, zit er niks anders op dan te verhuizen: migratie is al een probleem…
Het gaat om meer dan de ecologie (= hoe het leven reageert op zijn omgeving). Het gaat om onze zorg voor elkaar én onze zorg voor de aarde. Die laatste zorg heeft direct gevolgen voor het leven van mensen, het is een drama dat ons allemaal schaadt (ook voor de mensen die er nauwelijks aan bijdragen…)
Inmiddels is bekend dat elke halve graad opwarming zorgt voor meer regen en meer droogte, deels onvoorspelbaar. Spanje en Lybië zijn aan het verdrogen, waterrampen aan de orde van de dag. Bij meer dan twee graden opwarming, zullen de ijskappen grotendeels smelten en het zeewater zal zes meter stijgen. Binnen één generatie zullen de veranderingen zichtbaar zijn.
Het gaat hier niet om voorspellingen die plaatselijk een paar weken vooruit kunnen kijken (zoals het weerbericht), maar om langjarige inzichten die de hele wereld bestrijken en al tientallen jaren vooruit kunnen kijken.
Sommigen durven de schuld hiervan te leggen bij de armen (krijgen te veel kinderen bv), sommigen durven maatregelen voor zich uit te schuiven omdat ze denken dat het niet goed is voor de economie (minder banen bv).
In de praktijk leveren de armen op deze wereld minder dan 50% op van de vervuiling van de planeet en leveren de veranderingen zeker ook veel banen op. Deze twee beweringen kloppen dus niet.
Ik (de paus) heb gezien dat de gegevens van onderzoeksinstituten duidelijk maken dat de mens zelf verantwoordelijk is voor de opwarming. Dat heeft dus grote gevolgen voor onze wereld: oceanen verzuren en nemen minder zuurstof op, het zeeniveau stijgt, enkele andere gevolgen hebben we al gezien.
Economische machten willen de grootst mogelijke winst tegen minimale kosten in de kortst mogelijke tijd. Ongecontroleerd ingrijpen in de natuur, de grote rijkdom van onze aarde, levert grote schade op. Veranderingen die eenmaal zijn ingezet, kunnen soms niet en soms met zeer grote vertragingen ongedaan worden gemaakt. De verzuring van de oceanen zal bijvoorbeeld eeuwen duren. De gevolgen kennen we nog niet. Opwarming van de aarde zal zeker de grote stromingen in de oceanen verstoren. (Geen warme Golfstroom meer naar Europa zal grote gevolgen hebben voor het klimaat hier ter plaatse bijvoorbeeld.)
Ik heb dat gezien met de covid-pandemie. Alles is met elkaar verbonden. En niemand wordt alleen gered…
(deel 1 van het klimaatgebed van Groen Gelovig)
Schepper God,
U laat nooit los wat uw hand begon.
Dat zien we overal om ons heen. De lente breekt aan.
Zoveel schepselen roeren zich weer.
Grutto’s keren terug in onze weilanden.
hazelaars staan alweer in bloei.
Uw Geest ademt in al uw schepselen.
Elke dag maakt de schepping uw naam groot.
Meditatie 2Een paradigma is een samenhangend stelsel van modellen en theorieën waarbinnen de werkelijkheid beschreven wordt. Dat is in de loop van de eeuwen steeds anders geweest. De laatste tijd is het alsof werkelijkheid, het goede en de waarheid automatisch voortkomen uit de technologische en economische macht zelf. Dan kun je makkelijk denken dat groei altijd goed is. En dat de mens zonder grenzen bestaat (met hulp van technologie en kunstmatige intelligentie).
Maar: natuurlijke hulpbronnen zijn begrensd. We kunnen/mogen de aarde niet uitputten. We zien de aarde eigenlijk niet langer als een geschenk, maar als een hulpbron. Macht over de mens en de mensheid zou wel eens in handen kunnen vallen van een zeer klein deel van de mensen – en niets garandeert dat die macht verstandig zal worden gebruikt. De vooruitgang van de techniek gaat niet gepaard met een ontwikkeling van de menselijke verantwoordelijkheid, waarden en geweten.
Wij (zegt de paus) willen het anders zien: de wereld is geen object van, uitbuiting, grenzeloos gebruik en ambitie. De natuur is geen omlijsting waarin we onze ambitie ontwikkelen. Want wij zijn deel van de natuur, zijn erin opgenomen en staan in voortdurende wisselwerking met die natuur. Wij kijken niet naar de wereld van buitenaf, maar van binnenuit.
Als we nu gaan spreken over ecologie (dit is: het resultaat van hoe mens en natuur op elkaar reageren), dan willen we die graag gezond houden. De paus geeft het voorbeeld van inheemse culturen – een omgeving naar je hand zetten zonder die te vernietigen of in gevaar te brengen. Het technologische heeft deze gezonde relatie vernietigd (goud delven, en daardoor leefgebied vernietigen omdat het drinkwater wordt vergiftigd bv). De oplossing voor onze problemen van nu zal liggen in hoe wij harmonieus de natuurlijke systemen kunnen laten samen gaan met sociale systemen. We zullen onze macht moeten heroverwegen: wij zijn zo machtig geworden dat wij in staat het leven van veel wezens en ons eigen voortbestaan te bedreigen! Onze macht en vooruitgang gaan zich tegen ons keren…
Er is ethisch verval (in Groningen gas oppompen en dat plaatselijk verkopen met economische vooruitgang voor de streek als lokkertje, en als er iets fout gaat zoals de aardbevingen niet thuis geven; het kappen van oerbossen, het winnen van goud, lithium, het vervuilen van water en lucht door de industrie etc ,)
Het verdienen van geld gaat steeds vaker gepaard met het verslechteren van de leefomstandigheden van anderen. Mensen die menen dat ze ‘recht’ hebben op iets, omdat ze toevallig in een wat rijker nest zijn geboren. Ook wij komen uit een rijker stuk van de wereld.
Ook aan ons stelt de paus vragen om over na te denken:
In geweten en met het oog op de kinderen die zullen boeten voor de schade die onze daden hebben aangericht, rijst onvermijdelijk de zingevingsvraag::”Wat is de zin van mijn leven? Wat is de betekenis van mijn tijd op deze aarde? En wat is de uiteindelijke betekenis van al mijn werk en inspanning?
Elke nieuwe generatie moet de strijd en verworvenheden van voorgaande generaties overnemen en een stapje verder zetten. De weg van goedheid, liefde, rechtvaardigheid en solidariteit moeten elke dag gerealiseerd worden. De paus ziet dat het liefst als overeenkomsten tussen meer staten. Dat gaat dus niet specifiek over de macht van één persoon of van een elite – het gaat over effectievere wereldorganisaties. Die moeten de macht hebben om te voorzien in het mondiale algemeen welzijn, de uitroeiing van honger en armoede en de doeltreffende verdediging van fundamentele mensenrechten.(citaat uit: Fratelli Tutti). Die moet dan wel met echte macht worden uitgerust en dat is het probleem – er is nu geen stabiliteit en onafhankelijkheid van wisselende regeringen en enkelingen met macht… Meer individualisme, minder integratie en meer vrijheid voor de machtigen is het gevolg.
Daar staat tegenover dat er vanuit het middenveld van de maatschappij soms al succesvol wordt opgetreden tegen de tekortkomingen van de grote internationale gemeenschap. En ook tegen haar gebrek in coördinatie in complexe situaties, en haar gebrek aan aandacht voor fundamentele mensenrechten. Een voorbeeld is het Ottawa-proces, waarin landmijnen werden verboden en dat akkoord werd ondertekend door honderd naties. En het werd dus niet begonnen en uitgevoerd door de Verenigde naties. Er werd uitgegaan van het subsidiariteitsprincipe: je hoeft geen hogere machten in te zetten als lagere het ook voor elkaar kunnen krijgen. De paus stelt dus zijn hoop op de gewone burger: nationaal, regionaal en lokaal. Alleen als zij in actie komen zullen politieke machten onder druk komen te staan.
De paus wil dus het multilateralisme aanmoedigen (meer landen die samen initiatieven opzetten) ter wille van de echte problemen van de mensheid, met – zo zegt hij – vooral respect voor de menselijke persoon. Ethiek moet daarbij de voorrang krijgen boven lokale of indirecte belangen – de menselijke persoon en de verdediging van zijn of haar waardigheid ongeacht alle omstandigheden gaat voor alles. De diplomatie zou daarin ook van belang kunnen zijn als zij zich zou kunnen hervinden en de mens in de onderlinge gesprekken van meer belang acht dan nationale deelbelangen.
Er moeten vormen gevonden worden om de wereldomspannende problemen in milieu, volksgezondheid, mensenrechten etc. het hoofd te bieden. Mondiale en effectieve regels voor besluitvorming moeten daarvoor ontwikkeld worden. Laten we geen instellingen meer steunen die de rechten van de machtigen handhaven zonder zorg te dragen voor de rechten van iedereen.
(deel 2 van het klimaatgebed van Groen Gelovig)
Barmhartige God,
U laat nooit los wat uw hand begon.
U blijft trouw aan een schepping vol schoonheid en diversiteit.
Maar door onze levensstijl behandelen wij haar respectloos.
Wij buiten uit, vervuilen en maken kapot.
Het klimaat verandert, uw dieren sterven uit,
mensen worden het slachtoffer van onze keuzes.
God, vergeef ons. Vergeef ons. Vergeef ons.
Meditatie 3De Verenigde Arabische Emiraten zijn grote exporteurs van fossiele brandstoffen en ook daar hebben vele gas- en oliemaatschappijen plannen voor nieuwe projecten. De paus zegt: Zeggen dat er niets is om op te hopen zou zelfmoord zijn, want het zou betekenen dat de hele mensheid, vooral de armsten, worden blootgesteld aan de ergste gevolgen van de klimaatverandering. We moeten blijven vertrouwen. Mensen kunnen wel degelijk samenwerken (denk aan de bescherming van de ozonlaag), maar déze samenwerking verloopt niet snel genoeg. De uitstoot stijgt, minder snel maar wel. Hoe langer we wachten, hoe vreselijker de resultaten en hoe ondraaglijker de economische en sociale lasten. We moeten af van het idee dat alle problemen door nieuwe technieken kunnen worden opgelost. Deze kwestie is geen grond voor spot (‘die
deze kwestie afschildert als iets louter ecologisch, ‘groen’, romantisch, dat vaak belachelijk wordt gemaakt door wie enkel geïnteresseerd zijn in economisch voordeel’) Het is een menselijk en sociaal probleem op allerlei niveaus – de toekomst van onze kinderen staat op het spel! De paus hoop dat er bindende vormen komen van energietransitie: efficiënt, verplicht en die makkelijk in de gaten kunnen worden gehouden.
Iedereen moet meedoen, het proces moet drastisch en intens zijn. Alleen op deze concrete manier is het (nog) mogelijk om de CO2-niveaus aanzienlijk terug te dringen en groter kwaad te voorkomen.
De paus spreekt een wens uit: “Mogen degenen die aan de Conferentie deelnemen strategen zijn die in staat zijn om meer rekening te houden met het algemeen welzijn en de toekomst van hun kinderen dan met de kortetermijnbelangen van bepaalde landen of bedrijven. Mogen zij op deze manier het nobele karakter van de politiek demonstreren en niet de schande ervan. Aan de machthebbers kan ik alleen maar deze vraag herhalen: “Waarom zou iemand in dit stadium willen vasthouden aan macht, alleen maar om herinnerd te worden vanwege zijn onvermogen om actie te ondernemen toen dat dringend en noodzakelijk was?”
De paus herhaalt hier voornamelijk dingen die hij ook al heeft gezegd in ‘Laudato Si’ en Fratelli Tutti.
Enkele citaten: “God zag alles wat hij gemaakt had, en het was inderdaad heel goed”. En vooral: Van Hem is “de aarde met alles wat daarin is. En daarom geldt: “het land zal niet voor altijd verkocht worden, want het land is van mij; bij mij zijn jullie slechts vreemdelingen en pachters”. Dat betekent: “verantwoordelijkheid voor Gods aarde dat mensen, begiftigd met intelligentie, de natuurwetten en de delicate evenwichten die tussen de schepselen van deze wereld bestaan, moeten respecteren”.
Nog een citaat: “Als het universum zich ontvouwt in God, die het volledig vult… is er een mystieke betekenis te vinden in een blad, in een bergpad, in een dauwdruppel, in het gezicht van een arm mens”. De wereld zingt over een oneindige Liefde: hoe kunnen we er niet voor zorgen?”
De paus zegt: de joods-christelijke visie op de kosmos verdedigt de unieke en centrale waarde van de mens te midden van het prachtige concert van al God schepselen. Nu moeten we leren verstaan dat het menselijk leven onbegrijpelijk en onhoudbaar is zonder andere wezens. Want we zijn verbonden door onzichtbare banden, onderdeel van een soort universele familie. Geen familie die we zelf gemaakt hebben – die oorsprong ligt ergens anders. De paus zegt: ‘God heeft ons zo nauw met de wereld om ons heen verbonden dat we de verwoestijning van de bodem bijna als een fysieke kwaal kunnen voelen, en het uitsterven van een soort als een pijnlijke misvorming.” De mens is niet autonoom, almachtig en grenzeloos: laten we dan ook stoppen met op die manier naar onszelf kijken. Beter voor onszelf en vruchtbaarder voor ons allen.
De paus spreekt ons allemaal aan: Ik vraag iedereen om deze pelgrimstocht van verzoening met de wereld die ons thuis is te begeleiden en zijn bijdrage te leveren om deze mooier te maken, omdat die toewijding te maken heeft met onze persoonlijke waardigheid en hoogste waarden. Tegelijkertijd kan ik niet ontkennen dat het noodzakelijk is om eerlijk te zijn en te erkennen dat de meest effectieve oplossingen niet van individuele inspanningen alleen zullen komen, maar vooral van belangrijke politieke beslissingen op nationaal en internationaal niveau. Niettemin helpen alle kleine beetjes. Het voorkomen van een stijging van de temperatuur op aarde met een tiende graad zou al voldoende zijn om het lijden van veel mensen te verlichten. Maar wat belangrijk is, is iets dat minder kwantitatief is:
Kunnen wij anderen ook mee krijgen? Spreken wij wel eens over onze eigen inspanningen? Proberen we samen met anderen iets te doen?
(deel 3 klimaatgebed van Groen Gelovig)
Liefdevolle God,
U laat nooit los wat uw hand begon.
U hebt in Jezus alles gegeven wat nodig is voor herstel.
U opent de weg naar vrede tussen mensen en schepping.
U geeft ons hoop: u laat nooit los wat uw hand begon.
Eeuwige God,
U laat nooit los wat uw hand begon.
U wilt ons mensen niet loslaten in deze tijd.
Geef ons ogen, die zien wat juist is.
Ogen, die herkennen wat veranderbaar is.
Ogen, die een vergezicht zien en dromen van een wereld,
waar het goede der aarde eerlijk gedeeld wordt.
Meditatie 4De vorige keer hebben we gezien dat de paus denkt dat wij, als bewoners van deze aarde, zelf ook veranderingen in gang kunnen zetten en niet hoeven te wachten op politieke wil.
In het volgende hoofdstukje zegt hij ons dat wij mensen minder kunnen vervuilen, onze verspilling minder kunnen maken en kunnen nadenken voordat we iets gebruiken of verbruiken. Gewoon zelf veranderen van instelling heeft wel degelijk ook effect op de wereld om ons heen. Er komt een proces op gang van bewustwording – geen grote veranderingen zonder veranderingen in de mensen zelf. Als steeds meer mensen actief zijn op dit vlak wordt de druk op de machtigen en politieke sectoren groter – aanpassingen en inzichten van onderaf dragen bij aan grote processen van veranderingen.
Hierbij weegt ook mee dat veranderingen in de westelijke landen (die zorgen voor ongeveer zeven keer meer uitstoot dan die van armere landen) een groot gevolg kunnen hebben.
Dan eindigt de brief met het inzicht dat de mens zich niet in de plaats van God moet stellen. Want díe mens wordt het grootste gevaar voor zichzelf…
Vorige week heb ik aan mensen gevraagd of zij eens willen opschrijven wat ze doen. Niet om ze in de lucht te steken, maar om ons allemaal op ideeën te brengen.
hoe zijn wij al bezig met de klimaatcrisis
Stukje uit een artikel van Both ENDS:
Er is geschiedenis geschreven in Dubai, letterlijk, want in de finale tekst hebben landen eindelijk opgeschreven dat de wereld moet wegbewegen van fossiele brandstoffen. Dit is het begin van het einde van de fossiele industrie.
Kanttekening: dat onder andere aardgas wordt gezien als ’transitiebrandstof’ is zeer teleurstellend. De laatste wetenschap is duidelijk: om de aarde niet gevaarlijk te laten opwarmen kunnen we geen nieuwe kolen-, olie- en gasprojecten meer beginnen. Ook moeten landen en bedrijven bestaande fossiele projecten afbouwen. De woorden zijn dus nog te voorzichtig, te weinig urgent en te vrijblijvend, maar het begin is er.
Stukje uit een artikel van BNN/VARA over de resultaten van klimaattop. Daar wordt het bovenstaande ook gezegd, maar met toevoegingen:
Allemaal waar, maar zonder duidelijke afspraken over ‘groene’ alternatieven. Het doel vanuit het klimaatakkoord van Parijs om de opwarming ‘ruim onder de 2 graden’ te houden en alle actie te richten op 1,5 graad is bij lange na niet in zicht. Het begin is er, maar van een einde aan het gebruik van fossiele brandstoffen is geen sprake.
Ander voorbeeld van vooral mooie woorden, maar beter iets dan niets: de toezegging dat er aanmerkelijk meer geld komt voor aanpassing aan de gevolgen van de klimaatverandering bovenop de al eerder toegezegde 200 miljard. Daarbij gaat het om irrigatie en waterberging, maar ook om investeringen in nieuwe vormen van landbouw en voedselgewassen, vooral belangrijk voor opkomende landen.
Met dat resultaat verstomt waarschijnlijk – in ieder geval voorlopig – de kritiek dat dergelijke massale (en vervuilende!) toppen achterhaald zijn. Dubai was de massaalste tot nu toe. Wat is het voordeel van dergelijk topoverleg en wat is het alternatief?
(…) Het zijn juist de informele bijeenkomsten waar meningen worden uitgewisseld, standpunten verduidelijkt die bijdragen aan de dynamiek van conferenties zoals die in Dubai. Net zoals het ‘randgebeuren’, wat vaak als overbodig franje wordt gezien. De klimaattoppen fungeren, met al hun beperkingen, bij uitstek in die rol elkaar ontmoeten.
Na de mislukking van een aantal klimaatconferenties is wel eens gesuggereerd er maar helemaal mee te stoppen. ‘Dubai’ toont aan dat dat geen goed idee is. Zelfs beter een deels mislukte conferentie dan geen conferentie.
Zelfs als topoverleggen weinig concrete resultaten opleveren leiden ze wel tot bewustwording en vormen een stimulans voor beleidsmakers, bedrijven en burgers maatregelen te nemen.
Geef ons hart voor alles wat leeft,
vul ons met bewogenheid en liefde.
Heer, voed onze onrust over onrecht en vervuiling.
Help ons ons in te zetten voor recht en vrede.
Dat heel uw schepping weer tot bloei mag komen,
en U groot mag maken.
Amen
Allerhoogste, almachtige, goede Heer,
van U zijn de lof, de roem, de eer en alle zegening. U alleen, Allerhoogste, komen zij toe en geen mens is waardig U te noemen.
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, met al uw schepselen, vooral heer broeder zon,
die de dag is, en door wie Gij ons verlicht. En hij is mooi en stralend met grote luister. Van U, Allerhoogste, draagt hij het zinnebeeld.
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door zuster maan en de sterren. Aan de hemel hebt Gij ze gemaakt, schitterend, kostbaar en mooi.
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door broeder wind en door de lucht en de wolken, het helder weer en ieder jaargetijde, waardoor Gij uw schepselen in leven houdt.
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door zuster water, die heel nuttig is, nederig, kostbaar en kuis.
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door broeder vuur, door wie Gij voor ons de nacht verlicht. En hij is mooi en vrolijk, stoer en sterk.
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door zuster aarde, onze moeder die ons in leven houdt en leidt en allerlei gewassen met kleurige bloemen en kruiden voortbrengt.
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door hen die vergiffenis schenken door uw liefde, en ziekte en verdrukking dragen. Gelukkig zij die dat dragen in vrede, want door U, Allerhoogste, zullen zij worden gekroond.
Geloofd zijt Gij, mijn Heer, door onze zuster de lichamelijke dood, waaraan geen levend mens ontsnappen kan.
Wee hen die sterven in doodzonde.
Gelukkig wie zij aantreft in uw allerheiligste wil, want de tweede dood zal hun geen kwaad doen.
Loof en zegen mijn Heer en dank en dien Hem met grote nederigheid.
