Viering van de Eucharistie

Het sacrament van de eucharistie vindt plaats tijdens een liturgische viering, die 'eucharistieviering' wordt genoemd en die een vaste structuur en inhoud kent. Het woord 'eucharistie' komt van het Griekse werkwoord 'eucharistein' dat 'dankzeggen' betekent. Hoewel de eucharistieviering als geheel gericht is op het loven en danken van God, komt de dankzegging het meest tot uitdrukking in het eucharistisch gebed, ofwel 'het grote dankgebed'.

Maaltijd van de Heer

Op de avond voordat Jezus werd gevangengenomen, heeft hij samen met zijn apostelen het joodse paasfeest gevierd met een gezamenlijke maaltijd. Tijdens deze maaltijd, die vanaf dan bij christenen 'het laatste avondmaal' wordt genoemd, heeft Jezus brood en wijn in zijn handen genomen en gezegd: 'Dit is mijn Lichaam' en 'Dit is mijn Bloed'. Zo liet Hij blijken dat Hij zijn leven zou geven. Hij riep zijn leerlingen op om samen te blijven komen rond brood en wijn: 'Blijft dit doen om Mij te gedenken.' In antwoord op deze oproep komen katholieken samen om in de eucharistie het lijden, de dood en verrijzenis van Jezus te gedenken.

 

Offer

De kruisdood van Jezus is het offer dat Hij voor het heil van de mensheid heeft gebracht. Als de priester dit offer in de eucharistie gedenkt, wordt het opnieuw – zonder bloed! – tegenwoordig gesteld en krijgen wij deel aan de verlossende kracht, in het hier en nu. Het altaar in de kerk waarop brood en wijn worden gezet is de 'tafel van de Heer' en dus ook een offertafel.

De Eucharistieviering

Het sacrament van de eucharistie is niet los te zien van de kerkelijke viering waarin het wordt toegediend. De voorganger in een eucharistieviering is per definitie een priester, omdat dit sacrament alleen door een priester kan worden gegeven. De priester gaat voor namens Jezus Christus, als zijn plaatsvervanger.
De eucharistieviering bestaat uit vier vaste onderdelen: de opening, de dienst van het Woord, de dienst van de Eucharistie en het slot. Tijdens de dienst van het Woord worden er twee of drie fragmenten uit de Bijbel gelezen. De eerste lezing komt meestal uit het Oude Testament, de tweede lezing is vaak een stukje uit de brieven aan de eerste christenen. In iedere eucharistieviering wordt ook voorgelezen uit het heilig Evangelie, de blijde boodschap van Jezus Christus. Wanneer er in de viering wordt gelezen uit de heilige Schrift (de Bijbel), is God zelf aan het woord. Tijdens de dienst van de eucharistie wordt de maaltijd van de Heer gehouden.

Woord- en communievieringen

Veel gelovigen willen de geloofsgemeenschap in hun eigen dorp of stadwijk levend houden en gaan graag naar de eigen kerk ook als er geen priester beschikbaar is om met hen de eucharistie te vieren. Hieraan wordt tegemoet gekomen in een viering die geen heilige mis is en waar geen sacrament wordt bediend. In een gebedsviering ligt het accent op schriftlezing, samenzang en gebed. Als daarna ook nog Heilige hosties worden uitgedeeld die in een eerdere eucharistieviering geconsecreerd en bewaard gebleven zijn in het tabernakel spreekt men van een woord- en communieviering. Voor veel gelovige katholieken is 'ter communie gaan' een wezenlijk onderdeel van de viering, omdat men daarin Christus ontmoet. Gebedsdiensten worden geleid door mensen die hiertoe een speciale vorming hebben ontvangen, en woord- en communievieringen worden geleid door een pastorale kracht met zending van de bisschop of door vrijwilligers.

Rozenkransgebed

De Middeleeuwse vroomheid heeft het gebed van de rozenkrans tot ontwikkeling gebracht. Het is een vervanging van het getijdengebed voor het volk. Het rozenkransgebed wordt gebeden met behulp van een rozenkrans: een gebedssnoer bestaande uit meer dan vijftig kralen. De kralen worden een voor een langsgelopen, waardoor men al biddend het christelijk geloof overdenkt.

Alle kralen staan voor een gebed: er zijn vijf grote kralen die het 'Onze Vader' voorstellen, de vijftig kleinere kralen staan voor een 'Weesgegroet'. Het gebedssnoer kent een steeds terugkerend patroon: elke grote kraal wordt gevolgd door tien kleine kralen, in totaal vijf maal. Aan de rozenkrans hangt daarnaast een kruis met een aantal kralen die losstaan van de zojuist beschreven cyclus. Deze gebruikt de gelovige aan het begin van het gebed. Hij start bij het kruis met een kruisteken en de woorden 'In de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Amen'. Daarna volgt de geloofsbelijdenis en lofprijzing (Eer aan de Vader, de Zoon en de  Heilige Geest, zoals het was in het begin en nu en altijd, in de eeuwen der eeuwen. Amen).

Bij de eerste grote kraal die verbonden is met het kruis bidt de gelovige het 'Onze Vader'. Hierna volgen drie kleine kralen waarbij een 'Weesgegroet' wordt gebeden. Daarna wordt nog eenmaal de lofprijzing uitgesproken, waarna men op de volgende grote kraal begint met de eerder beschreven cyclus.

Avondwake

Bij het afscheid nemen van een overledene nemen in de katholieke traditie avondwake en uitvaart een belangrijke plaats in. Op de avond voorafgaande aan de uitvaart bestaat de mogelijkheid een avondwake te houden. Vond heel vroeger deze wake thuis plaats met het bidden van de Rozenkrans, tegenwoordig wordt meestal een speciale gebedsdienst in de Jacobuskerk gehouden, vooral bedoeld om troost te bieden aan de nabestaanden. Leden van de werkgroep Avondwake verzorgen deze dienst, waarin familie, bekenden en parochianen samen op waardige wijze stilstaan bij het leven en sterven van de overledene. Aansluitend aan de avondwake is er dan meestal gelegenheid om afscheid te nemen van de overledene en de familie te condoleren. Mocht men er prijs op stellen aansluitend aan een avondwake in de kerk een condoleance te houden, dan is het ook mogelijk daarbij koffie/thee te laten verzorgen door vrijwilligers van onze geloofsgemeenschap.

De avondwakegroep

De leden van de avondwakegroep hebben, om goed te kunnen functioneren, de nodige begeleiding gehad. Door het afnemend aantal pastores zal het in de toekomst wellicht nodig zijn dat parochianen voorgaan in uitvaartdiensten. Dit is al enkele keren voorgekomen. Natuurlijk zal het wel even wennen zijn als parochianen een uitvaart moeten leiden omdat er geen pastor beschikbaar is. U kunt er echter van verzekerd zijn dat de leden van de avondwake- en uitvaartgroep dit met grote zorg en betrokkenheid zullen doen.

Uitvaart

Een uitvaart is het geheel van de handelingen en plechtigheden na het overlijden van een persoon. De uitvaart wordt besloten met een teraardebestelling of een crematie. Het begrip begrafenis omvat zowel de uitvaart als de teraardebestelling.
Oorspronkelijk staan bloemen voor groei, nieuw leven en een voorwaartse beweging. De natuurlijke schoonheid van bloemen bij een begrafenis of crematie en thuis bij hen die rouwen, zorgen voor een gevoel van warmte, medeleven en troost. Hoewel er geen officiële etiquette regels bestaan voor bloemen bij een begrafenis , kun je met bloemen wel laten zien wat iemand voor je heeft betekend.

Leden van de werkgroep Avondwake assisteren ook bij deze dienst, waarin familie, bekenden en parochianen samen op waardige wijze de overledene begeleiden naar zijn of haar laatste rustplaats.

Het kerkhof van Cabauw.
(foto: René Overbeek)

De verzorging van de uitvaart gebeurt dus in principe door de pastor van het team die in een betreffende week de dienst heeft. Deze pastor is niet altijd een priester, maar vaak een pastoraal werk(st)er. De uitvaart zal dus nog wel eens een uitvaart zijn met een woord- en gebedsviering of woord-/communieviering. Als de betreffende pastor al bezet is kan hij of zij een beroep doen op emeriti en soms ook op daartoe opgeleide vrijwilligers. Het is niet de bedoeling dat emeritipastores rechtstreeks door de familie of begrafenisondernemer gebeld worden. Nabestaanden kunnen wel via de uitvaartleider de wens kenbaar maken dat een hen vertrouwde pastor (of misschien ook parochiële vrijwilliger) de uitvaart zal leiden. Alle uitvaartleiders van onze regio zijn op de hoogte van deze gang van zaken.